Decoy Effect – “‘Best Deal’ खरंच Best असते का?”

“Decoy Effect” — निर्णयावर परिणाम करणारा अदृश्य खेळ

तुम्ही कधी विचार केला आहे का — आपण काही वेळा “हुशार खरेदी” करतो असं वाटतं, पण प्रत्यक्षात आपण मार्केटिंगच्या जाळ्यात अडकलोले असतो! ह्याचं एक भन्नाट उदाहरण म्हणजे “Decoy Effect” (डिकॉय इफेक्ट) — म्हणजेच “भुलावा परिणाम”. Decoy ह्याला मराठीत आपण ‘आमिष दाखवून जाळयात पकडणे’ असे म्हणू शकतो.

कॉफी शॉपमधील भुलावा

समजा तुम्ही एका कॅफेमध्ये गेलात. तिथे तीन प्रकारच्या कॉफी आहेत:

पर्याय	आकार	किंमत
A	लहान	₹ 100
B	मध्यम	₹ 170
C	मोठी	₹ 180

पहिल्यांदा फक्त ₹100 आणि ₹180 चे दोनच पर्याय असतील, तर बहुतांश लोक ₹100 ची कॉफी घेतील. पण जेव्हा ₹170 चा मध्यम पर्याय (decoy) जोडला जातो — तो मोठ्या कपच्या जवळ असतो, पण किंमतीत फारसा फरक नाही, तेव्हा आता अचानक ₹180 ची कॉफी “स्मार्ट डील” वाटते!
आणि आपण मोठी कॉफी घेतो — डिकॉयने आपला निर्णय बदलला!

सिनेमागृहातही असंच होतं!

पॉपकॉर्नच्या काउंटरवर तुम्ही बघितलं असेल —

• लहान पॉपकॉर्न ₹120
• मध्यम पॉपकॉर्न ₹180
• मोठा पॉपकॉर्न ₹190

बहुतांश लोक मोठा पॉपकॉर्नच घेतात, कारण ₹10 मध्ये “मोठा फायदा” मिळतो असं वाटतं. पण खरं तर तो ₹180 चा मध्यम पॉपकॉर्न हा डिकॉय आहे — फक्त मोठा विकण्यासाठी ठेवलेले आमिष.

हे का घडतं?

कारण मानवी मेंदू थेट मूल्य न पाहता तुलना करतो. आपण विचार करतो — “हे दुसऱ्याच्या तुलनेत चांगलं दिसतंय” — आणि निर्णय होतो. म्हणजेच कंपन्या आपल्या तुलनात्मक विचारसरणीचा फायदा घेतात.

आणखी काही परिचित उदाहरणं

• ऑनलाइन सबस्क्रिप्शन प्लॅन:
  “Basic ₹299 / Standard ₹499 / Premium ₹519”
  येथे ₹499 हा डिकॉय असतो, जो ₹519 चा प्लॅन आकर्षक दाखवतो.
• रेस्टॉरंट मेनू:
  एक अतिशय महाग डिश ठेवली जाते, ज्यामुळे पुढची महाग डिश “वाजवी” वाटते.
• मोबाइल प्लॅन:
  2 GB डेटा ₹199, 3 GB ₹249, 4 GB ₹259 —
  मधला प्लॅन डिकॉय म्हणून ठेवलेला असतो.

थोडक्यात

Decoy Effect म्हणजे — असा मानसशास्त्रीय परिणाम, जिथे एक “कमकुवत पर्याय” आपल्याला जास्त किंमतीच्या किंवा कंपनीसाठी फायदेशीर पर्यायाकडे ढकलतो.

आता तुमची वेळ!

तुम्ही कधी असा डिकॉय अनुभवला आहे का? कोणत्या प्रसंगात तुम्हाला “हुशारीने” निर्णय घेतल्याचं वाटलं, पण नंतर लक्षात आलं की तो भुलावा होता?

Decoy Effect म्हणजे — असा मानसशास्त्रीय परिणाम, जिथे एक “कमकुवत पर्याय” आपल्याला जास्त किंमतीच्या किंवा कंपनीसाठी फायदेशीर पर्यायाकडे ढकलतो.

तुमचा अनुभव कमेंटमध्ये नक्की शेअर करा!

कारण पुढच्या वेळेस तुम्ही तीन किंमती पाहाल — कदाचित तुम्हीच इतरांना सांगाल, “थांबा, हा डिकॉय आहे!”